ΤΟΥ ΑΡΗ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ

Γενική άποψη του ελληνιστικού γυμνασίου της Αρχαίας Μιλήτου

Το Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού είναι ένα σπάνιο για την Ελλάδα εγχείρημα ιδιωτικής πρωτοβουλίας στην προαγωγή του Πολιτισμού και υπήρξε αποτέλεσμα ενός οράματος του επιχειρηματία Λάζαρου Εφραίμογλου, που το υλοποίησε γρήγορα. Όπως ο ίδιος πολύ γλαφυρά περιγράφει: «Ήταν καλοκαίρι του 1992. Ταξίδευα ως αντιπρόεδρος του Συμβουλίου της Ευρώπης και αρχηγός της ελληνικής αποστολής από τα παράλια προς το κέντρο της Μικράς Ασίας. Ξαφνικά, μέσα από τα πεύκα ξεπρόβαλε μια αρχαία πόλη και τα ίχνη ενός μεγάλου ναού. Στο χάρτη δεν υπήρχε καμία ένδειξη. Κανένας τουριστικός οδηγός δεν ανέφερε κάποια αρχαία ή έστω παραλλαγμένη ονομασία. Όταν αργότερα έψαξα να βρω το όνομα της ξεχασμένης αυτής πόλης, αιφνιδιάστηκα. Λεγόταν Εύρωμος.

Σκέφτηκα ότι σίγουρα θα υπήρχαν και άλλες αρχαίες ελληνικές πόλεις που δεν γνωρίζαμε. Αισθάνθηκα ντροπή που ως Έλληνας δεν είχα μέχρι εκείνη τη στιγμή κάνει κάτι για να καλύψω αυτό το κενό στις γνώσεις για την πατρίδα μας. Όταν υπάρχουν χώρες, οι οποίες αν και δεν διαθέτουν μακρά παράδοση εντούτοις προβάλλονται με τον καλύτερο τρόπο, τότε η Ελλάδα οφείλει να δημιουργήσει ένα ίδρυμα που θα μπορέσει να αναπαραστήσει μια πορεία δέκα χιλιάδων χρόνων και να βοηθήσει τους Έλληνες να αποκτήσουν βαθύτερη αίσθηση της ιστορικής τους υπόστασης».

Ο κ. Εφραίμογλου το είπε και το έκανε με τον πιο σύγχρονο τρόπο. Και όποιος μπει στο Διαδίκτυο μπορεί να ταξιδέψει στις αρχαίες πόλεις, να περιηγηθεί στις αίθουσες των αρχαίων ναών, να κάνει ένα απέραντο ταξίδι στην αρχαιότητα με το μάτι ενός ανθρώπου που έχει την αίσθηση ότι ζει το παρελθόν εκ των έσω: «Ή να περιπλανηθεί στο Πολιτιστικό Κέντρο που δημιουργήθηκε σε έκταση 2.000 τ.μ. στην οδό Πειραιώς ή να απολαύσει μία από τις πολλές εκδηλώσεις που προγραμματίζονται με σχολαστική επιμέλεια».

Ο κ. Εφραίμογλου, με καταγωγή από τη Σπάρτη Πισιδίας στη Μικρά Ασία, ίδρυσε το Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού με καταστατικό Νομικού Προσώπου Ιδιωτικού Δικαίου με κοινωφελή, πολιτιστικό, μη κερδοσκοπικό χαρακτήρα και έδρα την Αθήνα. Η ίδρυσή του κυρώθηκε το Σεπτέμβριο 1993 με νόμο της Βουλής των Ελλήνων.

Οι σκοποί του Ιδρύματος είναι ευρύτατοι, αφού πέρα από τη διάσωση και διάδοση της ιστορικής μνήμης και παράδοσης, συγκαταλέγονται η συνειδητοποίηση της οικουμενικής διάστασης του Ελληνισμού, καθώς και η προβολή της συμβολής του στην εξέλιξη του πολιτισμού.

Ως στόχο, το Ίδρυμα έχει θέσει την κατανόηση του παρελθόντος, ως σημείο αναφοράς για τη διαμόρφωση του παρόντος και του μέλλοντος, ώστε να μπορέσει να εμπνευστεί και πάλι η σύγχρονη σκέψη από το ελληνικό πνεύμα. Tο πολιτιστικό κέντρο του Ιδρύματος δημιουργήθηκε στον τεράστιο χώρο ενός πρώην εργοστασίου, της «Βιοσώλ», στην οδό Πειραιώς 254, όπου με μια πρωτοφανή για τα ελληνικά δεδομένα καινοτομία δημιουργείται η συνθετική παρουσίαση της ιστορίας της ζωής και των αξιών του Ελληνισμού στο ευρύτερο γεωγραφικό του ανάπτυγμα.

Να σημειωθεί ότι η αρχιτεκτονική ανάπλαση, που σεβάστηκε το προπολεμικό συγκρότημα, ξεκίνησε από ένα τμήμα που έχει έκταση 2.000 τ.μ. Περιλαμβάνει δε εκθεσιακό χώρο 1.000 τ.μ., αίθουσα πολλαπλών χρήσεων, αίθουσα του Συλλόγου Φίλων και εντευκτήριο, όπου λειτουργεί και η Εστία Κυβερνοχώρου.

Με όνομα, «Ελληνικός Κόσμος» το κέντρο, στηρίζεται σ' έναν βασικό ιστό όπου πάνω του συγκροτούνται οι θεματικοί άξονες του Κέντρου, και που περιλαμβάνει την αναζήτηση της ταυτότητας του Ελληνισμού και των συνθηκών διαμόρφωσής της στις διαφορετικές ιστορικές περιόδους. Οι βασικές παράμετροι, μέσα από τις οποίες εξετάζεται η έννοια της ταυτότητας είναι ο Χώρος και ο Χρόνος.

Το Κέντρο μπορεί να εξακολουθεί να ακολουθεί τις σύγχρονες μουσειολογικές αντιλήψεις αλλά δίνει ιδιαίτερο βάρος στην αξιοποίηση των τεχνολογικών εξελίξεων της πληροφορικής και τη χρήση οπτικοακουστικών μέσων για την παράθεση πληροφοριών, καθώς και διαδραστικών εκθεμάτων κάθε είδους.

Eπίσης, το ΙΜΕ διαθέτει στο Θησείο το κτίριο των γραφείων του σ' ένα τετραώροφο παραδοσιακό οικοδόμημα, όπου εργάζονται 140 άτομα.

Για το τρέχον έτος το ΙΜΕ έχει προγραμματίσει για την 22α Ιουλίου εκδήλωση για την ημέρα γέννησης του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Το δίμηνο Αύγουστος-Σεπτέμβριος προγραμματίζονται εκδηλώσεις με «μνήμες Eλληνισμού Μικράς Ασίας» και την 28η Οκτωβρίου, για την «Ημέρα του Όχι». Τη γενική Επιμέλεια θα έχει ο γνωστός μουσικοσυνθέτης Σταύρος Ξαρχάκος.

Το ΙΜΕ έχει εισέλθει και στο χώρο των εκδόσεων. Ήδη μέχρι το τέλος του χρόνου θα εκδοθούν «Η ενορία της Αγιάς στην Κωνσταντινούπολη» της Μ. Καρυστινού. «Τα Πισιδικά. Βαφτιστικά και Επώνυμα» του Β. Βογιατζόγλου. «Το Νοσοκομείο Βαλουκλί» του Φ. Σιδηρόπουλου και το «Μητρόπολη Χαλκηδόνος» του Α. Μήλλα.

Στο εκδοτικό του πρόγραμμα υπάγονται και οι εκδόσεις σε CD-ROM. Έχουν ήδη κυκλοφορήσει δύο από αυτά: «Ο Μαγικός Περίπατος του Ζαχαρία Απορία στους Δελφούς». Πρόκειται για την περιήγηση ενός αγοριού στους Δελφούς. Μέσα από αυτό το ταξίδι μαθαίνει τα μυστικά της Αρχαιολογίας και θα γνωρίσει το κάθε μνημείο στους Δελφούς.
Το δεύτερο CD-ROM είναι το «Μυστράς: Η μεσαιωνική πόλη και τα μνημεία της (1249-1460)».

Δεν τελειώνουν όμως εδώ τα προγράμματα του ΙΜΕ. Υπεισέρχεται ακόμη και σε κινηματογραφικές παραγωγές, χρηματοδοτώντας ταινίες με αρχαιολογικά, ιστορικά και άλλα σχετικά θέματα. Ήδη έχει δρομολογηθεί ένα ντοκιμαντέρ όπου καταγράφονται μαρτυρίες Ελλήνων προσφύγων από τη Μικρά Ασία, ενώ σε μελλοντικά σχέδια περιλαμβάνονται ανάλογες παρουσιάσεις για τα Βαλκάνια, την Κάτω Ιταλία, κεντρική και δυτική Ευρώπη, Αίγυπτο και Εγγύς Ανατολή, όπου δηλαδή υπήρξε παλιά ο Ελληνισμός.

Σημαντικό έργο, επίσης, υλοποιείται με τα γενεαλογικά δένδρα, μέσω των οποίων οι ενδιαφερόμενοι που κατάγονται από τη Μικρά Ασία θα μπορέσουν να ανιχνεύσουν την καταγωγή τους και να διατηρήσουν άσβεστη τη μνήμη των προγόνων τους. Όσοι ενδιαφέρονται συμπληρώνουν ένα συγκεκριμένο ερωτηματολόγιο που εισάγεται με ειδικό πρόγραμμα στον ηλεκτρονικό υπολογισμό και καθίσταται δυνατή η γραφική απεικόνιση των γενεαλογικών δένδρων των μελών κάθε μικρασιατικής οικογένειας.

Το Ίδρυμα έχει δημιουργήσει, βεβαίως, και μια τράπεζα πληροφοριών μέσα από μια συστηματική συλλογή, καταγραφή, ηλεκτρονική οργάνωση και προβολή πληροφοριών για τη διαχρονική ιστορική παρουσία και δράση του Ελληνισμού εκτός ελλαδικού χώρου.

Ως πιλοτικό πρόγραμμα της Τράπεζας Πληροφοριών επιλέχθηκε ο Ελληνισμός της Μικράς Ασίας από την εποχή της πρώτης μυκηναϊκής εγκατάστασης στη μικρασιατική ακτή του Αιγαίου έως το 1930, χρονιά που σφραγίζεται από το Σύμφωνο της Ελληνοτουρκικής Φιλίας, το οποίο ακολουθεί τις συνθήκες που ρυθμίζουν την αποχώρηση των ελληνικών πληθυσμών από τη Μ. Ασία.

Στην Τράπεζα έχουν ενταχθεί το Αρχείο Γεωγραφικών Όρων, το Αρχείο Δομημένου Περιβάλλοντος, το Αρχείο Ιστορικών Προσώπων και το Αρχείο Γεγονότων.

Σημαντικό και το πρόγραμμα υποτροφιών σε ερευνητικά προγράμματα. Ήδη μέσα στο 1997 δόθηκαν έξι μεταπτυχιακές υποτροφίες, επιχορήγηση σε ερευνητικά προγράμματα για τη Μικρά Ασία στα Πανεπιστήμια Αθηνών, Θεσσαλονίκης και Αιγαίου, καθώς και μία υποτροφία για πλήρεις σπουδές στο Τμήμα Συντήρησης Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης στο ΤΕΙ Αθήνας.

Τέλος, αξίζει να αναφερθεί και το πολύ σημαντικό, όσο και πρωτότυπο έργο που συντελείται στο Διαδίκτυο (Internet). Η διεύθυνση είναι www.fhw.gr ή www.ime.gr και σ' αυτό το ΙΜΕ παρουσιάζει ηλεκτρονικά την Ελληνική Ιστορία από την 8η χιλιετία ώς τις μέρες μας. Οι ηλεκτρονικές παρουσιάσεις στηρίζονται σε τρεις άξονες: Τον Χρόνο, τον Χώρο και τις Δραστηριότητες των Ελλήνων.

Όποιος εισέλθει στις επί μέρους ηλεκτρονικές παρουσιάσεις θα μπορέσει να απολαύσει τις τρισδιάστατες αναπαραστάσεις μνημείων, αρχαίων ναών και θεάτρων αλλά και ολόκληρων αρχαίων συγκροτημάτων, τα οποία παρουσιάζονται σε ακριβή αναπαράσταση με τη βοήθεια της εξελιγμένης τεχνολογίας. Τα είδη των αναπαραστάσεων είναι «φωτορεαλιστικές ψηφιακές αναπαραστάσεις ιστορικών κτηρίων» και «διαδραστικές ψηφιακές αναπαραστάσεις με τεχνολογία Virtual Reality Modeling Language».