Οι γιορτές αποτελούσαν την κύρια έκφραση της θρησκευτικής ζωής και πρακτικής των ελληνικών πόλεων κατά την Κλασική περίοδο. Για τις αθηναϊκές γιορτές ειδικότερα σώζονται πολλές πληροφορίες, λόγω της συχνής αναφοράς τους στις επιγραφές και στα έργα των αρχαίων συγγραφέων.

Η διάρθρωση του ετήσιου ημερολογίου ταυτιζόταν σε μεγάλο βαθμό με τη διαδοχή των εορτών και έχει σωθεί με ακρίβεια για την Αττική. Ο Σόλωνας διαμόρφωσε αρχικά το αττικό ημερολόγιο, ενώ μετά την ολιγαρχική εκτροπή του πολιτεύματος -το 410 π.Χ.- ο Νικόμαχος ορίστηκε από την Εκκλησία του δήμου να συντάξει μία περιληπτική του έκδοση και να δημοσιεύσει το ημερολόγιο των θυσιών. Θραύσματα από την επιγραφή με το σχετικό περιεχόμενο, η οποία είχε τοποθετηθεί στη Βασίλειο στοά της Αγοράς, διασώζονται μέχρι σήμερα.


Το αττικό έτος άρχιζε το μήνα Eκατομβαιώνα (Ιούλιο), μετά το τέλος της συγκομιδής των δημητριακών, και ακολουθούσαν μήνες των οποίων οι ονομασίες προέρχονταν από τις αντίστοιχές τους εορτές: Μεταγειτνιών, Βοηδρομιών, Πυανοψίων, Μαιμακτηριών, Ποσειδεών, Γαμηλιών, Ανθεστηριών, Ελαφηβολιών, Μουνιχιών, Θαργηλιών, Σκιροφοριών. Ο μήνας Eκατομβαιών, για παράδειγμα, πήρε το όνομά του από μία εκατόμβη -γιορτή προς τιμήν του θεού Απόλλωνα- ενώ ο Μουνιχιών από τη γιορτή της Αρτέμιδος στη Μουνιχία. Ορισμένες πολύ σημαντικές εορτές, όπως τα Παναθήναια κατά τον Εκατομβαιώνα, τα Θεσμοφόρια κατά τον Πυανοψιώνα ή τα Μεγάλα Διονύσια κατά τον Ελαφηβολιώνα, δεν υποδηλώνονταν στα ονόματα των αντίστοιχων μηνών που εορτάζονταν.


Τις εορτές στην Αττική χαρακτήριζε ποικιλομορφία. Κάποιες σχετίζονταν με την εναλλαγή των εποχών (Μαιμακτήρια, Ανθεστήρια), ενώ άλλες με το γεωργικό κύκλο -σπορά, θερισμό, τρύγο- το τέλος και την έναρξη του ημερολογιακού έτους καθώς και με τις δραστηριότητες των φρατριών (Απατούρια) ή με αποκλειστικά γυναικείες λατρευτικές εκδηλώσεις.

Στην Αθήνα ο άρχοντας βασιλιάς, ο επώνυμος άρχοντας και οι ιερείς είχαν την αρμοδιότητα και την ευθύνη της διοργάνωσης των γιορτών της πόλης, ενώ οι ίδιοι οι δήμοι αναλάμβαναν τις παραδοσιακές εορτές των δήμων της Αττικής. Μεγάλες εορταστικές διοργανώσεις -όπως τα Παναθήναια και τα Διονύσια- αποτελούσαν ευκαιρία επίδειξης δύναμης, εφόσον σε αυτές ήταν υποχρεωμένες να συμμετέχουν οι συμμαχικές πόλεις. Ωστόσο, τον 4ο αιώνα π.Χ., μετά και την κατάρρευση της Αθηναϊκής ηγεμονίας, οι εκδηλώσεις αυτές έχασαν την παλαιά τους αίγλη.



| εισαγωγή | τέχνες | γράμματα | εκπαίδευση | θρησκεία | Κλασική Εποχή

Σημείωση: Επιλέγοντας τις εικόνες μπορείτε να δείτε αυτές σε μεγέθυνση, καθώς και τις επεξηγήσεις τους.
Οι υπογραμμισμένες παραπομπές (links) οδηγούν σε σχετικά με αυτές κείμενα, ενώ οι μη υπογραμμισμένες αποτελούν επεξηγηματικό γλωσσάρι.