|
Οι κοινωνικές τάξεις στην Αρχαϊκή περίοδο διαμορφώθηκαν με βάση οικονομικά κριτήρια, ενώ οι παλαιότεροι διαχωρισμοί είχαν στηριχτεί στην καταγωγή. Ένας περιορισμένος αριθμός ευγενών, όσων δηλαδή προέρχονταν από καλή γενιά και ονομάζονταν ευπατρίδες, είχε τα περισσότερα δικαιώματα στην κατανομή της εξουσίας. Oι ευπατρίδες ήταν μεγαλογαιοκτήμονες και νέμονταν τα σημαντικότερα αξιώματα, όπως για παράδειγμα του επώνυμου άρχοντα και του πολέμαρχου. Σύντομα όμως η αριστοκρατική δομή της κοινωνίας αντικαταστάθηκε από την τιμοκρατική. Σύμφωνα με την τελευταία, η καταγωγή δεν μπορεί από μόνη της να είναι καθοριστική αλλά η οικονομική ισχύς, δηλαδή τα εισοδήματα, είναι εκείνα που πρέπει να προσδιορίζουν τη θέση του κάθε πολίτη. Ανάλογα με το εισόδημα καταβαλλόταν και ο φόρος, που λεγόταν τίμημα. Πολλοί από τους παλιούς αριστοκράτες συνέχισαν, ωστόσο, να βρίσκονται στην κορυφή της κοινωνικής πυραμίδας, εφόσον εκτός από την καταγωγή διέθεταν και περιουσία. Από τα ιδιαίτερα κληρονομικά τους δικαιώματα διατήρησαν ελάχιστα, κυρίως όσα σχετίζονταν με τις θρησκευτικές εξουσίες και συνδέονταν αποκλειστικά με ένα συγκεκριμένο γένος. |
Οι τέσσερις τάξεις που προέβλεπε η σολωνική νομοθεσία δεν ήταν κατασκεύασμα του νομοθέτη, αλλά προϋπήρχαν. Μόνο όμως τότε, στις αρχές του 6ου αιώνα π.X., οι τάξεις αυτές απέκτησαν σαφές οικονομικό περίγραμμα με βάση το εισόδημα των πολιτών και καθορίστηκαν τόσο οι μεταξύ τους σχέσεις όσο και οι υποχρεώσεις τους απέναντι στην πολιτεία. Η κοινωνική κινητικότητα -περιορισμένη κατά τον 7ο αιώνα π.Χ.- αυξήθηκε σημαντικά κατά τον 6ο, κυρίως εξαιτίας της ανάπτυξης της εμπορικής δραστηριότητας. Ένα παράδειγμα πολίτη που ανέβηκε απευθείας δύο τάξεις στην ιεράρχηση της κοινωνίας παραδίδεται από τον Αριστοτέλη και μάλλον δεν αποτελούσε μεμονωμένο φαινόμενο (Αθηναίων Πολιτεία 7.2-4). |
Γύρω στα μέσα του 6ου αιώνα π.Χ. διαμορφώθηκαν τρεις ισχυρές κοινωνικές ομάδες με διαφορετικά συμφέροντα. Οι ομάδες αυτές, που ονομάζονταν στάσεις και που εξέφραζαν ως ένα βαθμό τις τάξεις των πολιτών χωρίς όμως να συμπίπτουν απόλυτα με αυτές, τελικά ήρθαν σε σύγκρουση. Ήταν οι παλιοί ευπατρίδες της πεδιάδας -την ηγεσία των οποίων είχε το γένος των Φιλαϊδών- οι έμποροι και οι ψαράδες της παραλίας -που εκπροσωπούσαν κυρίως τις μεσαίες τάξεις και καθοδηγούνταν από τους Αλκμαιωνίδες- και οι χωρικοί των βουνών που ανήκαν στις δύο κατώτερες τάξεις και στήριζαν τον Πεισίστρατο. Ο τελευταίος τελικά επικράτησε και εγκαθίδρυσε τυραννίδα.
Οι μεταρρυθμίσεις του Κλεισθένη οδήγησαν οριστικά από την τιμοκρατία προς τη δημοκρατία. Τα περισσότερα αξιώματα της πολιτείας έγιναν προσιτά στον κάθε πολίτη με μόνη εξαίρεση αυτά των αρχόντων και των ταμιών.
| |
|
Σημείωση: Επιλέγοντας τις εικόνες θα δείτε μια σύντομη περιγραφή. |