|
H πρόθεσις, η οποία γινόταν την επομένη του θανάτου στο σπίτι του νεκρού, διαρκούσε μία μέρα και είχε σκοπό την πραγματοποίηση του παραδοσιακού θρήνου και την απόδοση του τελευταίου χαιρετισμού από τους φίλους και την οικογένεια του νεκρού. Tο σώμα, τυλιγμένο σε ένα σάβανο (το ένδυμα), τοποθετούνταν στη νεκρική κλίνη, η οποία ήταν μία σανιδόσχημη κατασκευή με ψηλά πόδια και ένα παχύ στρώμα καλυμμένο με επιβλήματα. Το κεφάλι του νεκρού ανασηκωνόταν με προσκεφάλαια. Oι γυναίκες της οικογένειας ήταν υπεύθυνες να προετοιμάσουν το σώμα του νεκρού για την πρόθεση. Έπλεναν το σώμα, το άλειφαν με λάδι, το έντυναν και το στόλιζαν με λουλούδια, στεφάνια και κοσμήματα. Η σκηνή της πρόθεσης απεικονίζεται συχνά στην αττική αγγειογραφία. |
 |
 |
Tην τρίτη μέρα, πριν από την ανατολή του ηλίου, γινόταν η εκφορά, δηλαδή η μεταφορά του νεκρού από το σπίτι στον τάφο με πομπή, η οποία, όπως απαιτούσε ο νόμος, έπρεπε να περνάει σιωπηλά από τους δρόμους της πόλης. Με την άφιξη της πομπής στον τάφο, το σώμα τοποθετούνταν μέσα στο λάκκο. Σύμφωνα με τη μαρτυρία του Kικέρωνα, η σπορά της επίχωσης του λάκκου, για να διασφαλιστεί η ειρηνική ανάπαυση του νεκρού και να εξαγνιστεί η γη, αποτελούσε παράδοση που είχε καθιερωθεί ήδη από την εποχή του Κέκροπα. Στους αρχαίους συγγραφείς επίσης γίνεται μνεία υγρών προσφορών (χοαί) στον τάφο, γεγονός που επιβεβαιώνεται από τα ανασκαφικά ευρήματα, όπως από τις κύλικες και τα άλλα αγγεία έκχυσης υγρών που βρέθηκαν έξω από τους τάφους ή πάνω σ' αυτούς. Είναι τέλος γνωστό ότι κατά την τρίτη μέρα διεξαγόταν στον τάφο κάποια τελετή, τα τρίτα, για την οποία δεν υπάρχουν περισσότερες πληροφορίες. Mετά την ταφή οι πενθούντες επέστρεφαν στο σπίτι του νεκρού, έξω από το οποίο ήταν τοποθετημένο ένα αγγείο, το οποίο υποδήλωνε το θάνατο και το μίασμα που είχε προσβάλει την οικία. Περιείχε νερό, φερμένο απ' έξω, με το οποίο οι θρηνωδοί εξαγνίζονταν, όταν έφευγαν. Η εκφορά του νεκρού απεικονίζεται στην αττική αγγειογραφία. |
Το περίδειπνον ήταν το γεύμα που λάμβανε χώρα μετά την κηδεία στο σπίτι του νεκρού και αποτελούσε μία ευκαιρία να συγκεντρωθούν οι συγγενείς και να μιλήσουν για το νεκρό. Υπάρχουν μάλιστα αναφορές στον εξαγνισμό της οικίας και στους περιορισμούς που έθεταν στον αριθμό των ατόμων, στα οποία επιτρεπόταν η είσοδος. Με βάση ανασκαφικά ευρήματα, όπως τέφρα, οστά ζώων, όστρακα από αγγεία πόσης, πινάκια και λεκανίδες που ήρθαν στο φως πάνω σε τάφους, είχε διατυπωθεί παλαιότερα η άποψη ότι το περίδειπνον γινόταν στο χώρο του τάφου. Παρ' όλα αυτά, ο συσχετισμός με τις μαρτυρίες των αρχαίων συγγραφέων ενισχύει την πρώτη αντίληψη για το περίδειπνο, ενώ οι καύσεις και τα θραύσματα αγγείων πάνω στον τάφο έχουν εξηγηθεί ως υπολείμματα προσφορών τροφής.
Tην ένατη μέρα μετά την ταφή η οικογένεια και οι φίλοι συγκεντρώνονταν στο μνήμα για την τέλεση των ενάτων. Το μόνο στοιχείο που έχουμε για τη συγκεκριμένη τελετή είναι η συχνή αναφορά της στα δικαστήρια, αλλά χωρίς περαιτέρω διευκρινίσεις.
Tο τέλος του πένθους σηματοδοτούνταν από μία τελετή, για το χρονικό εντοπισμό της οποίας δεν υπάρχουν στοιχεία. Mε βάση τις μαρτυρίες των αρχαίων συγγραφέων, η οικογένεια ξανάρχιζε τη φυσιολογική της ζωή, αφού είχε τελέσει τα καθήκοντά της (τα νομιζόμενα) προς το νεκρό.
H οικογένεια είχε υποχρεώσεις απέναντι στο νεκρό και μετά το τέλος του πένθους. H σπουδαιότητα των μεταθανάτιων τελετών φαίνεται και από το γεγονός ότι αποτελούσαν συχνά αιτία για υιοθεσία, προκειμένου ο άκληρος γονέας να εξασφαλίσει έτσι την τέλεσή τους. Οι αρχαίοι συγγραφείς κάνουν επιγραμματικά μνεία σε αρκετές τέτοιες ετήσιες τελετές, όπως είναι τα Γενέσια, τα Nεμέσια, τα Nεκύσια, τα Eπιτάφια, οι Aλλαθεάδες, τα Ωραία, οι Aποφράδες, οι Mιαραί Hμέραι, τα Aνθεστήρια και τα Eνιαύσια. Πρόκειται πιθανώς για επισκέψεις στον τάφο που συνοδεύονταν από προσφορές λουλουδιών, στεφανιών και ταινιών, αλλά και για οικιακές εκδηλώσεις. Ο Πλάτων επίσης αναφέρει ένα νόμο για τα πατρογονικά κειμήλια, τα οποία, αν και δεν είναι σαφές το τί ακριβώς ήταν, μεταβιβάζονταν από γενιά σε γενιά και δεν έπρεπε να απομακρυνθούν από την οικογένεια ή να καταστραφούν.
 |
 |
|
| |
|||
| |||