Η πιο παλιά θεωρία, και η πιο διαδεδομένη μέχρι πρόσφατα, πρέσβευε ως αιτία του αποικισμού το πρόβλημα του υπερπληθυσμού στον ελλαδικό χώρο. Θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι η αύξηση του πληθυσμού είναι σχετική και αποτελεί κυρίως ένδειξη της μείωσης του δείκτη θνησιμότητας. Επιπλέον, η άποψη ότι οι αποικίες αποτέλεσαν μέσο εκτόνωσης του φαινομένου του υπερπληθυσμού της εποχής δεν είναι σίγουρη. Σε αρκετές περιπτώσεις υπερπληθυσμού έχει επισημανθεί η "μέριμνα" της φύσης (π.χ. ξέσπασμα επιδημιών για τη μείωσή του), ενώ βέβαια δεν απουσιάζει και ο ανθρώπινος παράγοντας που αναζητά λύσεις όσο το δυνατόν πιο άμεσες και εύκολες στην εφαρμογή τους. Εάν υπήρχαν λοιπόν υπεράριθμοι πολίτες, η έρευνα θα είχε φέρει στο φως κάτι από όσα αναφέρθηκαν πιο πάνω, ενώ η αποστολή στις αποικίες θα ακολουθούσε ως η έσχατη λύση. Εφόσον υπήρχε πληθυσμιακή έκρηξη στον ελλαδικό χώρο η φύση και η ανθρώπινη εφευρετικότητα θα αναλάμβαναν να αντιμετωπίσουν και να ελέγξουν το πρόβλημα. Επομένως, δε θα υπήρχαν υπεράριθμοι πολίτες, οι οποίοι θα έπρεπε να σταλούν σε αποικίες.

Ένα παράδειγμα που αντιτίθεται στην άποψη αυτή είναι η περίπτωση της Αθήνας. Εδώ παρατηρείται αύξηση του πληθυσμού την Αρχαϊκή περίοδο. Ωστόσο η πόλη, αν και δε διέθετε αρκετό εύφορο έδαφος, δε συμμετείχε στον αποικισμό. Αντίθετα επεκτάθηκε εσωτερικά, δηλαδή από τα παράλια προς το εσωτερικό της Αττικής, για να αξιοποιήσει νέα καλλιεργήσιμα εδάφη.