Οι Δωριείς της Μεσσηνίας κατείχαν την πεδιάδα της Στενυκλάρου και τα όρη που την περιέβαλλαν, ενώ οι Δωριείς Σπαρτιάτες της Λακωνίας τη χερσόνησο του Ταινάρου ως τη Δενθελιάτιδα, την περιοχή στη βορειοανατολική γωνία του μεσσηνιακού κόλπου. Τα σύνορα μεταξύ των Δωριέων της Μεσσηνίας και της Λακωνίας ορίζονταν από την κατανομή των χειμερινών και θερινών βοσκοτόπων στις πλαγιές του Ταϋγέτου. Οι δύο ομάδες διοργάνωναν κοινή πανήγυρη και θυσία στο φυλετικό ιερό της Aρτέμιδος στις Λίμνες, στη βόρεια Δενθελιάτιδα, πολύ κοντά στα σύνορα της Μεσσήνης. Στην υπόλοιπη Μεσσηνία κατοικούσαν Αχαιοί.

Ο πόλεμος ξεκίνησε με την κάθε μία πλευρά να επικαλείται πράξεις ιεροσυλίας της άλλης, στο προαναφερθέν ιερό της Aρτέμιδος. Κατά μία παράδοση, ο Τήλεκλος σχεδίαζε τη δολοφονία εξέχοντων Μεσσηνίων στο ιερό, αλλά τελικά δολοφονήθηκε ο ίδιος. Οι Μεσσήνιοι πάλι λέγεται ότι βίασαν παρθένες από τη Σπάρτη που είχαν μεταβεί για θυσία στο ιερό. Ο διάδοχος του Tήλεκλου Αλκαμένης επιτέθηκε στη Μεσσηνία, όταν εκεί βασίλευαν ο Αντίοχος και ο Ανδροκλής, λίγο μετά τα μέσα του 7ου αιώνα π.Χ. Oρισμένοι Μεσσήνιοι πρότειναν τη συνδιαλλαγή με τους Σπαρτιάτες, δεν επικράτησαν, ωστόσο, και αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την Πελοπόννησο και να ιδρύσουν το Ρήγιο. Κάποιοι Σπαρτιάτες πάλι αμφισβήτησαν την ορθότητα τού να επιτεθούν στους ομόφυλούς τους Μεσσηνίους, ο βασιλιάς Πολύδωρος όμως εξέφρασε την επιθυμία της πλειοψηφίας υποστηρίζοντας ότι "επιτιθέμεθα σε μία χώρα που δεν είναι χωρισμένη σε κλήρους". Γνωρίζουμε ότι η Σπάρτη την ίδια περίοδο ταράσσεται από εσωτερικές συγκρούσεις με κύρια αιτία τους το αίτημα των ακτημόνων για αναδασμό της γης. Οι Σπαρτιάτες επομένως ήθελαν να κατακτήσουν την πεδιάδα της Στενυκλάρου, για να αποκαταστήσουν τους ακτήμονες. Ο Παυσανίας αντλεί την περιγραφή των γεγονότων του πολέμου από μεταγενέστερα έργα, των οποίων όμως η αξιοπιστία αμφισβητείται. Φαίνεται πάντως ότι χρειάστηκαν είκοσι χρόνια, για να καταβληθεί η αντίσταση των Μεσσηνίων, οι οποίοι και τελικά εγκατέλειψαν την οχυρή Iθώμη.