Μετά την ήττα των Μεσσηνίων κατά τον Α' Μεσσηνιακό πόλεμο οι Σπαρτιάτες διένειμαν τη γη σε 3000 κλήρους και μετέβαλαν τους κατοίκους της Στενυκλάρου σε είλωτες, εξαρτημένους δηλαδή χωρικούς. Yποχρεώθηκαν να ορκιστούν ότι δε θα επαναστατήσουν και τους επιβλήθηκε να καταβάλλουν το ήμισυ της παραγωγής τους στους Σπαρτιάτες και να προσέρχονται στην κηδεία των βασιλέων και των άλλων αρχόντων με μαύρα ενδύματα. Μετά την ήττα των Σπαρτιατών από τους Αργείους στις Υσιές, στα μέσα του 7ου αιώνα π.Χ., οι Μεσσήνιοι επαναστατούν. Ο Β' Μεσσηνιακός πόλεμος κράτησε τριάντα χρόνια. Οι επαναστατημένοι Μεσσήνιοι δέχτηκαν ενισχύσεις από το Άργος και την Πίσα οργανωμένες σύμφωνα με τη νέα τακτική της φάλαγγας, όπως παραδίδει ο Τυρταίος που μάλλον συμμετείχε στον πόλεμο. Aργότερα συνέπραξαν και οι Αρκάδες. H κρίσιμη κατάσταση στην οποία περιήλθε η Σπάρτη από τον αντίπαλο συνασπισμό, επιτάθηκε από τη στάση του πληθυσμού της με αίτημα τον αναδασμό των κλήρων. Για να αντιμετωπιστεί η κρίση, οι Σπαρτιάτες ανέθεσαν, κατά την παράδοση, στο Λυκούργο να νομοθετήσει. Στην τελευταία φάση του πολέμου, όταν οι Μεσσήνιοι υπεράσπιζαν το οχυρό στο όρος Είρα, με τους Σπαρτιάτες συνέπραξαν οι Hλείοι, οι Κορίνθιοι και οι Σάμιοι με το στόλο τους. Μετά την πτώση του πολλοί Μεσσήνιοι κατέφυγαν στις αρκαδικές πόλεις, στην Πύλο και στη Μεθώνη και από εκεί κάποιοι αναχώρησαν για τις αποικίες της Δύσης. Οι Σπαρτιάτες κατέσκαψαν την Πύλο στα τέλη του 7ου αιώνα π.Χ. και εγκατέστησαν στη Μεθώνη ως περιοίκους τους κατοίκους του Ναυπλίου, το οποίο είχαν καταστρέψει οι Αργείοι. Η ποιότητα και η διάδοση των προϊόντων της λακωνικής κεραμικής και χαλκουργίας στις αρχές του 6ου αιώνα είναι ενδεικτική της ακμής της Σπάρτης μετά το τέλος των Μεσσηνιακών πολέμων, η οποία μάλιστα στα μέσα του ίδιου αιώνα προχωρεί στην ίδρυση της Πελοποννησιακής συμμαχίας.