Ιδιαίτερη περίπτωση αποτελεί ο φόνος. Από την αντεκδίκηση και την αυτοδικία της ομηρικής εποχής, το ελληνικό δίκαιο πέρασε σταδιακά στην ποινή, αναθέτοντας στην πόλη την τιμωρία του ενόχου. Ελάχιστα στοιχεία σώζονται για τη νομοθεσία περί φόνου από το έργο των πρώτων νομοθετών. Συγκεκριμένες ποινές για ανθρωποκτονία αποδίδονται στο Ζάλευκο, το Χαρώνδα και τον Ανδροδάμα. Από το Δρηρό της Κρήτης προέρχεται επιγραφή με σχετικές αναφορές η οποία χρονολογείται στο β' μισό του 7ου αιώνα π.X.


Το πληρέστερο γνωστό κείμενο νόμου περί ανθρωποκτονίας είναι ο νόμος του Δράκοντα. Λίγα στοιχεία του ήταν γνωστά από τον Αριστοτέλη, ώσπου τον περασμένο αιώνα ήρθε στο φως μία μαρμάρινη στήλη του τέλους του 5ου αιώνα π.X., στην οποία αναδημοσιευόταν ο συγκεκριμένος νόμος. Η καινοτομία του βρίσκεται στη ρητή πλέον δίωξη όποιου επιχειρήσει να αντεκδικηθεί. Η ποινή που οριζόταν για φόνο μη εκ προνοίας ήταν η εξορία, αλλά διέφερε από την απλή φυγή, στην οποία υποχρεωνόταν παλαιότερα ο δράστης για να γλιτώσει τα αντίποινα. Ο Δράκων προβλέπει την προστασία της ζωής του ακόμα και στην εξορία, αποδίδοντας έτσι στην πόλη το ρόλο του επίσημου και μοναδικού "εκδικητή". Το άλλο στοιχείο που ρυθμίζεται από το νόμο, ήταν μία πρακτική που προφανώς εφαρμοζόταν από αιώνες. Πρόκειται για τη διαδικασία της αιδέσεως, δηλαδή την παραχώρηση συγγνώμης από μέρους των συγγενών του θύματος, γεγονός που επέτρεπε στο δράστη να αποφύγει την εξορία. Η παραχώρηση δινόταν με αντάλλαγμα κάποια χρηματική ποινή και ήταν απαραίτητο να συμφωνήσουν ομόφωνα όλοι οι αγχιστείς του θύματος, όσοι δηλαδή δικαιούνταν να κινήσουν δίκη φόνου. Σε περίπτωση που δεν υπήρχαν συγγενείς, τη συγγνώμη μπορούσαν να παραχωρήσουν δέκα μέλη της φρατρίας του θύματος.


Σημαντικός νεοτερισμός είναι η διάκριση του φόνου σε εκ προνοίας (εκ προμελέτης), μη εκ προνοίας και ακούσιο φόνο (εξ αμελείας). Δε σώζεται το απόσπασμα που ρύθμιζε την ποινή για το φόνο εκ προνοίας, αλλά πρέπει να υποθέσουμε ότι η ποινή θα ήταν αυτή που ίσχυε παραδοσιακά, δηλαδή η θανάτωση. Η εκτέλεσή της αφηνόταν σε κάποιο συγγενή του θύματος, αλλά μόνο εφόσον είχε βεβαιωθεί η ενοχή του κατηγορουμένου από τον Άρειο Πάγο. Η ρύθμιση αυτή που επέτρεπε στον οποιονδήποτε να σκοτώσει το φονιά, αν αυτός προσπαθούσε να διαφύγει (μη φεύγειν κτείναντα), ήταν σε ισχύ τουλάχιστον ως την Κλασική περίοδο.

Η νομοθεσία του Σόλωνα, που αποτελεί το ενδιάμεσο στάδιο ανάμεσα στη νομοθεσία του Δράκοντα και σε εκείνη της Κλασικής περιόδου, εισήγαγε και νέες ποινές εκτός από την εξορία. Μεταξύ τους συγκαταλέγονται το ανάθεμα, μία πρώτη μορφή της ατιμίας και τα ιερά πρόστιμα. Η ατιμία την εποχή του Σόλωνα ισοδυναμούσε με την απαγόρευση να παίρνει κανείς το λόγο στις δημόσιες συνελεύσεις, να εισέρχεται στην αγορά και στα ιερά, να συμμετάσχει σε θυσίες ή αθλητικούς αγώνες και βέβαια να αναλαμβάνει δημόσια αξιώματα. Μέχρι τα τέλη του 5ου αιώνα π.X. η ατιμία είχε χαρακτήρα κληρονομικό και μπορούσε να βαρύνει και τα παιδιά του δράστη. Στο Σόλωνα οφείλονται επίσης οι γραφές κακώσεως, δημόσιες αγωγές προορισμένες να προστατεύουν ορφανά, υπέργηρους γονείς και επικλήρους.


| εισαγωγή | δομές | δίκαιο | αξίες | Αρχαϊκή Περίοδος

Σημείωση: Επιλέγοντας τις εικόνες θα δείτε μια σύντομη περιγραφή.