Το συχνό φαινόμενο της απόκρυψης μέρους από τις ιδιωτικές περιουσίες αλλά και το σύστημα των λειτουργιών, που μολονότι απάλλασσε το κράτος από την οικονομική υποστήριξη ποικίλων δραστηριοτήτων το τοποθετούσε σε μία σχέση οικονομικής εξάρτησης από τους λειτουργούς, εμπόδιζαν το αθηναϊκό κράτος να γνωρίζει με ακρίβεια την οικονομική κατάσταση των ιδιωτών. Από τους ρητορικούς λόγους κυρίως φαίνεται ότι η ιδιωτική περιουσία ήταν δυνατόν να διακριθεί σε φανερά και αφανή ουσία, ένας διαχωρισμός αποδεκτός τόσο από το κράτος όσο και από τους πολίτες του.

Για να γίνει μία περιουσία αφανής έπρεπε να μη σχετίζεται πλέον νομικά με τον ιδιοκτήτη της. Αυτή η διαδικασία ονομαζόταν απόκρυψις ουσίας και το βασικό κίνητρο για να καταφύγει σε αυτήν ένας Αθηναίος ήταν η αποφυγή της ανάληψης λειτουργιών.

Τα χρήματα, ως κινητή περιουσία, είχαν τη μεγαλύτερη δυνατότητα να μετατραπούν σε αφανή ουσία. Την κατάθεση ενός ποσού στην τράπεζα συχνά ακολουθούσε μια εμπιστευτική συμφωνία μεταξύ του τραπεζίτη και του καταθέτη ότι μέρος του ποσού ή και ολόκληρο θα παρέμενε μυστικό. Βέβαια, από τη στιγμή που μία περιουσία γινόταν αφανής, ο ιδιοκτήτης έπαυε να είναι ο νόμιμος δικαιούχος. Υπήρχε έτσι πάντα για αυτόν ο κίνδυνος να μην μπορέσει αργότερα να πάρει πίσω την περιουσία του, λόγω έλλειψης αποδεικτικών στοιχείων ιδιοκτησίας. Είναι λοιπόν κατανοητό ότι η εύρεση ενός αξιόπιστου συνεργάτη σε τέτοιου είδους συναλλαγές ήταν πρωταρχικής σημασίας.

 

Η ακίνητη περιουσία ήταν πιο δύσκολο να αποκρυφτεί. Ωστόσο, κάποιοι το τολμούσαν, χρησιμοποιώντας διάφορα τεχνάσματα. Συνήθως, ένας Αθηναίος μπορούσε να μετατρέψει την ακίνητη περιουσία του σε κινητή μέσω της εξαργύρωσης, δηλαδή της πώλησης, φροντίζοντας όμως να μην αφήσει αποδεικτικά στοιχεία της συναλλαγής. Όσοι πάντως κατέφευγαν σε αυτή τη λύση συχνά είχαν να αντιμετωπίσουν την περιφρόνηση των γειτόνων τους. Το να πουλήσει κάποιος μία περιουσία με την οποία θα μπορούσε να αναλάβει τριηραρχίες, χωρίς μάλιστα να υποστεί οποιεσδήποτε συνέπειες, θεωρούνταν κατακριτέο.
Ένας εναλλακτικός τρόπος μετατροπής φανεράς περιουσίας σε αφανή ήταν η αγορά ενός οικοπέδου ή μίας οικίας μακριά από το δήμο που κατοικούσε ο αγοραστής, η οποία παρέμενε μυστική, εφόσον βέβαια ο ιδιοκτήτης δεν την εκμεταλλευόταν.


| εισαγωγή | γαιοκτησία-γεωργία | εμπόριο | μεταλλεία | Κλασική Εποχή
| κρατική πρόνοια | λειτουργίες | ιδιωτική περιουσία |

Σημείωση: Επιλέγοντας τις εικόνες μπορείτε να δείτε αυτές σε μεγέθυνση, καθώς και τις επεξηγήσεις τους.
Οι υπογραμμισμένες παραπομπές (links) οδηγούν σε σχετικά με αυτές κείμενα, ενώ οι μη υπογραμμισμένες αποτελούν επεξηγηματικό γλωσσάρι.