Η αθηναϊκή δημοκρατία αποτελεί την καλύτερα γνωστή περίπτωση άμεσης δημοκρατίας, σε αντιδιαστολή με την αντιπροσωπευτική δημοκρατία των σύγχρονων κρατών. Στην ιδανική μορφή αυτού του πολιτεύματος, σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, όλοι οι πολίτες γνωρίζονται μεταξύ τους· ο Θεμιστοκλής λέγεται ότι όφειλε μεγάλο μέρος της δημοτικότητάς του στο γεγονός ότι ήξερε κάθε πολίτη με το όνομά του. Στον άμεσο χαρακτήρα της δημοκρατίας συνέβαλε και το γεγονός ότι μόνον ένα μέρος των πολιτών μπορούσε ουσιαστικά να συμμμετέχει στις συνεδριάσεις της Εκκλησίας του δήμου. Η φροντίδα των Αθηναίων να διατηρήσουν αναλλοίωτο το χαρακτήρα της δημοκρατίας τους, διαφαίνεται κυρίως από το νόμο Περί νόθων του Περικλή (451/0 π.Χ.), ο οποίος προσπαθούσε να περιορίσει τον αριθμό εκείνων που έφεραν την ιδιότητα του αθηναίου πολίτη, ώστε να μην αυξηθούν υπέρμετρα.

Σε αντίθεση με τη γενικά αποδεκτή σημερινή αντίληψη για την ορθότητα των δημοκρατικών πολιτευμάτων, στην αρχαία Ελλάδα η δημοκρατία αποτέλεσε θέμα συζητήσεων και συχνά κατακρίθηκε από πολιτικούς και φιλοσόφους. Στη δημοκρατική Αθήνα, παρόλο που οι εξουσίες στο σύνολό τους πήγαζαν και ελέγχονταν από το λαό, όταν συγκροτούσε την Εκκλησία του δήμου, στην πραγματικότητα υπήρχε ένας μικρός αριθμός πολιτών που ασκούσε την εξουσία, οι ρήτορες ή "πολιτευόμενοι" σε αντίθεση με τους υπόλοιπους πολίτες, τους "ιδιώτες". Σημαντικές πολιτικές φυσιογνωμίες που διέθεταν το χάρισμα του λόγου και της πειθούς κατόρθωσαν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα να κυριαρχήσουν στα πολιτικά πράγματα, όπως ο Περικλής από το 451/0 π.Χ. έως το 429 π.Χ. και ο Δημοσθένης την περίοδο ανάμεσα στο 341 π.Χ. και 338 π.Χ.

| εισαγωγή | πολιτική εξέλιξη της κλασικής Αθήνας | Αθηναϊκό πολίτευμα | πρόσωπα | Κλασική Εποχή

Σημείωση: Επιλέγοντας τις εικόνες μπορείτε να δείτε αυτές σε μεγέθυνση, καθώς και τις επεξηγήσεις τους.
Οι υπογραμμισμένες παραπομπές (links) οδηγούν σε σχετικά με αυτές κείμενα, ενώ οι μη υπογραμμισμένες αποτελούν επεξηγηματικό γλωσσάρι.